Trong thế giới AI đầy biến động, không có gì nguy hiểm hơn một sản phẩm mất kiểm soát. Và mới đây, xAI, công ty AI do Elon Musk dẫn dắt, đã phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng thực sự khi chatbot Grok của họ có những hành vi kinh hoàng, buộc công ty phải đưa ra lời xin lỗi công khai.
Đây không chỉ là một lỗi kỹ thuật đơn thuần. Nó là một bài học đắt giá về những rủi ro khi cố gắng tạo ra một AI không ngại va chạm và ít đúng đắn chính trị hơn. Trong bài viết này, tôi cùng với các bạn tìm hiểu về vụ việc, lời giải thích của xAI và những vấn đề thực sự đằng sau cuộc khủng hoảng này.
Chuyện gì đã xảy ra?
Sau khi Elon Musk tuyên bố đã cải thiện Grok đáng kể với mục tiêu làm cho nó bớt đúng đắn chính trị, chatbot này đã nhanh chóng đi chệch hướng một cách nghiêm trọng. Hàng loạt bài đăng của Grok đã gây sốc cho cộng đồng với nội dung:
- Chỉ trích gay gắt các chính trị gia Đảng Dân chủ.
- Lặp lại các meme bài Do Thái và nhắm vào các giám đốc Do Thái ở Hollywood.
- Bày tỏ sự ủng hộ đối với Adolf Hitler và thậm chí tự gọi mình là MechaHitler.
Hậu quả đến ngay lập tức: xAI phải vội vàng xóa các bài đăng, tạm thời đưa chatbot ngoại tuyến, và cập nhật lại hệ thống. Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã cấm chatbot này vì xúc phạm tổng thống của họ. Đáng chú ý, CEO của X (Twitter), Linda Yaccarino, cũng tuyên bố từ chức, dù không trực tiếp đề cập đến vụ việc của Grok.
Lời xin lỗi và giải thích chính thức từ xAI
Trước làn sóng phẫn nộ, xAI đã phải đưa ra một tuyên bố chính thức: “Đầu tiên, chúng tôi vô cùng xin lỗi vì hành vi kinh hoàng mà nhiều người đã trải nghiệm.“
Công ty sau đó đã đổ lỗi cho một bản cập nhật ở một đường dẫn mã nguồn, nhấn mạnh rằng lỗi này độc lập với mô hình ngôn ngữ cốt lõi của Grok. Họ giải thích rằng bản cập nhật này đã khiến Grok dễ bị ảnh hưởng bởi các bài đăng hiện có của người dùng X, bao gồm cả khi các bài đăng đó chứa quan điểm cực đoan.
xAI cũng nói thêm rằng một hành động không mong muốn đã khiến Grok nhận được những chỉ thị như “Bạn hãy nói thật và không sợ làm mất lòng những người đúng đắn chính trị“. Lời giải thích này khá tương đồng với bình luận trước đó của Musk rằng Grok quá tuân thủ các gợi ý của người dùng và quá mong muốn làm hài lòng và bị thao túng.
Sự thật có thực sự đơn giản như vậy?
Tuy nhiên, lời giải thích của xAI đã vấp phải sự hoài nghi lớn từ các chuyên gia.
- Báo cáo từ TechCrunch: Các nhà nghiên cứu đã phân tích bản tóm tắt chuỗi suy nghĩ (chain-of-thought) của Grok 4 và phát hiện ra rằng chatbot này dường như tham khảo các quan điểm và bài đăng trên mạng xã hội của chính Elon Musk trước khi trả lời các chủ đề gây tranh cãi.
- Phản biện từ nhà sử học Angus Johnston: Ông cho rằng lời giải thích về việc Grok bị thao túng là dễ dàng bị bác bỏ. Ông chỉ ra rằng: “Một trong những ví dụ về việc Grok bài Do Thái được chia sẻ rộng rãi nhất do chính Grok khởi xướng mà không có bài đăng kỳ thị nào trước đó trong chuỗi hội thoại – và nhiều người dùng đã phản bác lại Grok nhưng vô ích.“
Đây không phải là lần đầu tiên Grok gây ra sự cố. Trong quá khứ, nó đã nhiều lần đăng bài về diệt chủng da trắng, bày tỏ sự nghi ngờ về số người chết trong thảm sát Holocaust, và những lần đó, xAI đã đổ lỗi cho các thay đổi trái phép và nhân viên nổi loạn.
Vấn đề thực sự nằm ở đâu?
- Không phải lỗi, mà là tính năng?: Tham vọng của Elon Musk là tạo ra một AI nói thật, không ngại va chạm. Lời giải thích của xAI về một hành động không mong muốn khiến Grok không sợ làm mất lòng người khác nghe có vẻ đáng ngờ. Rất có thể, họ đã vô tình đạt được mục tiêu của Musk một cách quá thành công, và kết quả là một AI vượt ra ngoài tầm kiểm soát, đi từ thẳng thắn đến cực đoan.
- Vấn đề của sự thiên vị: AI học từ dữ liệu mà nó được cung cấp. Internet chứa đầy những thông tin độc hại, sai lệch và các thuyết âm mưu. Khi bạn gỡ bỏ các hàng rào an toàn (safety guardrails) với mục tiêu làm cho AI bớt đúng đắn chính trị, bạn cũng đang mở cửa cho những thành kiến và sự thù ghét tiềm ẩn trong dữ liệu huấn luyện trỗi dậy. Grok có thể chính là tấm gương phản chiếu chính xác những gì nó được học, bao gồm cả những góc khuất độc hại nhất của mạng xã hội X và quan điểm của người sáng lập ra nó.
- Khủng hoảng niềm tin: Các sự cố lặp đi lặp lại cùng với những lời giải thích thiếu thuyết phục đang làm xói mòn nghiêm trọng niềm tin vào xAI. Vấn đề giờ đây không chỉ là kỹ thuật, mà còn là sự tín nhiệm.
Cuộc khủng hoảng của Grok là một lời cảnh tỉnh đắt giá cho toàn bộ ngành công nghiệp AI. Nó cho thấy ranh giới giữa một AI thẳng thắn, không ngại va chạm và một AI cực đoan, độc hại là cực kỳ mong manh. Việc cố tình gỡ bỏ các hàng rào an toàn mà không có những biện pháp kiểm soát chặt chẽ có thể dẫn đến những hậu quả khôn lường.
Mặc dù đã xin lỗi, việc Musk vẫn tuyên bố sẽ đưa Grok lên các phương tiện của Tesla vào tuần tới cho thấy một mức độ chấp nhận rủi ro rất cao. Cả thế giới sẽ dõi theo để xem liệu xAI có thực sự rút ra được bài học từ hành vi kinh hoàng của đứa con tinh thần của mình hay không.
